Brzoza to jedno z najpiękniejszych występujących w Polsce drzew. Możemy ją spotkać w naturze w lasach liściastych, ale jest to także wspaniały gatunek do nasadzeń parkowych oraz do przydomowych ogrodów. Karłowe odmiany brzozy możemy również posadzić w pojemnikach na balkonie lub tarasie. Wyjątkowa kora brzozy jest dekoracyjna przez cały rok. W okresie wiosennym i letnim drzewo jest soczyście zielone, a jesienią przebarwia się na piękny słoneczny żółty kolor. Do wyboru mamy kilka różnych gatunków brzóz i wiele ciekawych odmian. Różnią się one między sobą siłą wzrostu, pokrojem i kolorem kory.
W mitologii słowiańskiej brzoza to drzewo magiczne i pełne mocy. Jest ono symbolem odrodzenia i zdrowia, a także kobiecości. Według starych słowiańskich wierzeń brzoza w okolicy domu przynosi zdrowie, płodność i obfitość w każdej dziedzinie życia. Brzozy to piękne romantyczne drzewa o delikatnym wyglądzie, które idealnie wpiszą się w ogród wiejski, rustykalny czy leśny, ale będą pasować także do ogrodów minimalistycznych oraz tych urządzonych w stylu skandynawskim. Uprawa brzozy jest łatwa. Jest to drzewo mało wymagające i w pełni mrozoodporne. Nie wymaga też zbyt wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Dowiedz się, jakie odmiany brzozy warto posadzić w ogrodzie.
Jaką brzozę wybrać do ogrodu?
Brzozy to drzewa występujące na półkuli północnej w strefie klimatu chłodnego i umiarkowanego. Do rodzaju brzoza należy aż 45 różnych gatunków. Najbardziej znanym i najczęściej występującym jest oczywiście brzoza brodawkowata Betula pendula, znana także jako brzoza zwisła lub biała. Jest to jednak spore (nawet do 30 metrów) i szybko rosnące drzewo, dlatego ten gatunek nie sprawdzi się w niewielkim ogrodzie. Warto więc przyjrzeć się bliżej również niższym gatunkom brzóz.
Ciekawe gatunki brzozy do uprawy ogrodowej to:
1. Brzoza brodawkowata Betula pendula
Klasyczny wysoki gatunek brzozy znany z pięknych świetlistych lasów iglastych i polan. Drzewo ma silnie rozwiniętą koronę z wiotkimi delikatnymi zwisającymi gałęziami. Kora młodych drzewek jest pomarańczowo- czerwonawa, a następnie staje się śnieżnobiała z niewielkimi czarnymi przebarwieniami. Ma ona tendencję do okrężnego łuszczenia się u starszych drzew. Na pędach występują liczne żywiczne brodawki.
Listki brzozy brodawkowatej są niewielkie z wierzchu ciemnozielone, a od spodu nieco jaśniejsze z wyraźnym siateczkowatym unerwieniem. Mają sercowato- trójkątny kształt. Brzeg blaszki liściowej jest podwójnie piłkowany, a liście osadzone są na długich cienkich ogonach.
Brzoza kwitnie w marcu i kwietniu, wywarzając charakterystyczne kotki. Jej nasionami są podłużne uskrzydlone orzeszki.
Drzewa dobrze rosną na stanowiskach słonecznych i lekkich przepuszczalnych glebach.
Godne polecenia do uprawy ogrodowej są takie odmiany brzozy brodawkowatej jak:
- Golden Cloud o ciekawym limonkowym kolorze liści,
- Obelisk o wąskiej i zaokrąglonej u góry koronie,
- Puruprea o pięknych purpurowych liściach. Dorasta do wysokości 10 metrów.
- Tristis o wyjątkowo gładkiej i czysto białej korze oraz wyraźnie zwisających gałązkach,
- Youngii- niska odmiana szczepiona, u której pędy zwisają dekoracyjnie. Dorasta do 6 metrów.
2. Brzoza omszona Betula pubescens
Ten gatunek brzozy również jest wysoki- osiąga do 30 metrów. Jest on w pełni mrozoodporny i co wyjątkowe wśród brzóz, doskonale czuje się na stanowiskach bardzo wilgotnych, gdyż w naturze często występuje na terenach podmokłych i bagiennych. Jeśli więc ziemia w naszym ogrodzie jest mokra, a marzymy o uprawie brzóz, to wybierzmy właśnie ten gatunek.
Brzoza omszona ma owalną koronę i lekko uniesione gałązki. Kora młodych drzew ma kolor fioletowo- czerwony, a u dorosłych staje się matowobiała, natomiast u starszych drzew jest wyraźnie spękana. Żywiczne brodawki występują na pędach bardzo rzadko lub wcale. Młode pędy są z kolei delikatnie owłosione.
Liście tej brzozy są ciemnozielone z wierzchu i szarozielone od spodu. Są one charakterystycznie lekko owłosione po obu stronach, stąd nazwa gatunku brzoza omszona. Ich kształt jest podobny do brzozy brodawkowatej.
Drzewa kwitną na wiosnę, a ich owocem jest oskrzydlony orzeszek.
Oprócz podstawowego gatunku Betula pubescens ciekawy jest również podgatunek karpacki Betula pubescens subsp. carpatica, który jest niższy (do 10 metrów) i ma nieco bardziej zwarty pokrój. Często występuje on w formie krzewiastej, a jego kora jest żółtawa lub czerwono- brunatna.
3. Brzoza Ermana Betula ermanii
Jest to okazałe piękne drzewo o gęstej koronie dorastające do 25 metrów wysokości. Gatunek ten wywodzi się z północno- wschodniej Azji i nieco różni się wyglądem od typowej brzozy znanej w Polsce.
Kora tej brzozy nie jest biała, a przybiera barwę złocistą, pomarańczową lub różowawą. Gałązki brzozy Ermana są pokryte gruczołkami i za młodu lekko owłosione.
Wierzchnia strona liści jest ciemnozielona, a spodnia jaśniejsza. Listki mają zmienną wielkość- na jednym drzewie możemy spotkać zarówno niewielkie, jak i całkiem spore. Ich wymiary wahają się w granicach 4-14 cm długości oraz 3-10 cm szerokości, a kształt jest sercowaty.
Brzoza kwitnie na wiosnę. Kwiaty mają formę kotów, a nasiona to pojedyncze orzeszki o wąskich skrzydełkach.
Ten gatunek brzozy jest nieco bardziej wymagający w stosunku do podłoża. Powinniśmy zapewnić drzewom żyzną i umiarkowanie wilgotną glebę. Będą bardzo słabo rosnąć na niskiej jakości i bardzo lekkich glebach piaszczystych oraz torfowych.
4. Brzoza pożyteczna (himalajska) Betula utilis
Jest to bardzo ciekawy gatunek brzozy, którego kora w zależności od odmiany może przybierać różne kolory, a ponadto jest wyjątkowo gładka i błyszcząca, co sprawia, że wygląda bardzo atrakcyjnie. U starszych drzew łuszczy się też płatami, co daje niesamowity efekt wizualny.
Brzoza himalajska osiąga do 20 metrów wysokości. Naturalnie drzewo to występuje w Chinach, Tybecie, Nepalu, Pakistanie i Indiach. Korona tej brzozy jest szeroka, a pień już za młodu dzieli się zwykle na kilka.
Ulistnienie tej brzozy jest rzadkie, ale za to liście są duże- mają około 9 cm długości. Mają typowy dla liści brzóz sercowaty kształt i są ząbkowane na brzegach.
Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną razem z liśćmi i mają formę kotków. Nasionami są orzeszki.
Interesujące odmiany brzozy himalajskiej to:
- Doorenbos, która dorasta do 10 metrów wysokości, ma luźną koronę i wyrastające pod kątem ostrym gałęzie oraz śnieżnobiałą korę.
- Long Trunk to ciekawa niska odmiana dorastająca zaledwie do 5 metrów o pięknej zwisającej koronie w formie parasola, śnieżnobiałej korze i dużych liściach.
- Pratta- jest to odmiana wysoka, której wzrost przekracza zwykle 20 metrów. Jest ona bardzo dekoracyjna ze względu na swój wyjątkowy fioletowo- brązowy kolor kory.
- Silver Shadow- jest to rzadko spotykana odmiana o pięknych liściach, których wierzchnia strona blaszki jest ciemnozielona, a spodnia srebrzysta. Drzewka dorastają do 15 merów i mają wyjątkowo ładną szeroką koronę.
5. Brzoza chińska Betula chinensis
Jest to gatunek, który naturalnie występuje w Chinach, Japonii oraz Korei, gdzie można ją spotkać w lasach na zboczach oraz w dolinach. Często występuje w miejscach zacienionych, co niespotykane u innych gatunków brzóz.
Brzoza chińska ma formę krzewiastą i osiąga od 3 do 5 metrów wysokości. Jej kora jest ciemnoszara, niekiedy niemalże czarna.
Listki brzozy chińskiej osiągają do 6 cm długości, są szerokojajowate z zaokrągloną nasadą, błyszczące, intensywnie zielone i mają podwójnie piłkowany brzeg. Jesienią pięknie przebarwiają się na intensywnie żółty kolor, co w kontraście z ciemna korą wygląda wyjątkowo dekoracyjnie.
Bardzo ciekawe są też żeńskie kwiatostany i owocostany tej brzozy. I jedne i drugie są niemalże kuliste.
Jest to gatunek w pełni mrozoodporny, który najlepiej czuje się na lekkich, żyznych, próchnicznych glebach.
6. Brzoza karłowata Betula nana
Jest wyjątkowo dekoracyjny karłowy gatunek brzozy, który świetnie sprawdzi się w niewielkich ogrodach, w ogródkach skalnych, ale również nadaje się do uprawy pojemnikowej na tarasach i balkonach. Gatunek ten można wykorzystać także na żywopłoty.
Brzoza karłowata w naturze występuje na półkuli północnej aż po tundrę arktyczną. W Polsce dziko można spotkać ja jedynie w trzech rezerwatach przyrody i jest to gatunek reliktowy.
Brzoza karłowata jest krzewem osiągającym od 0,5 do 1,2 metra wysokości. Jej kora jest srebrzystoszara, pędy za młodu brązowe, a później niemalże czarne. Liście tej brzozy są jaskrawozielone, niewielkie i niemalże okrągłe. Jesienią przebarwiają się one na wyjątkowo intensywny żółty kolor.
Przepiękną odmianą brzozy karłowatej jest Golden Treasure o bardzo dekoracyjnych cytrynowo- zielonych liściach, które jesienią stają się złoto- żółte. Wyjątkowo atrakcyjnie wyglądają także młode pędy tej odmiany, które mają intensywny czerwony kolor.
Brzoza - sadzenie w ogrodzie
Brzoza to wyjątkowe drzewo- długowieczne i odporne. Jego kora odbija promienie słoneczne, dzięki czemu zimą niestraszne mu mrozy.
Dla brzozy wybieramy stanowisko na wzniesieniu, w miejscu słonecznym lub półcienistym, z lekką glebą bez zastojów wody, których drzewo to bardzo nie lubi. Jedynym wyjątkiem jest tutaj brzoza omszona, którą możemy posadzić nawet na mocno wilgotnym terenie.
W zależności od gatunku i odmiany brzozę możemy posadzić w formie solitera, w niewielkiej grupie lub w formie żywopłotu. Najważniejsze jest to, by unikać sadzenia tego gatunku w pobliżu chodników i ścieżek ogrodowych wyłożonych brukiem, ponieważ brzozy mają płaski i bardzo rozbudowany system korzeniowy. Mogą więc rozsadzać chodnik.
Brzozy najlepiej sadzić wczesną jesienią- od połowy września do połowy października. Wybieramy sadzonki z dużą bryłą ziemi, ponieważ korzenie brzozy łatwo przesychają. Po posadzeniu młode drzewka regularnie podlewamy- również zimą w dni bezmroźne.
Brzoza nie wymaga i nie lubi przycinania. Jeśli więc zdecydujemy się na brzozowy żywopłot, wówczas przycinajmy go umiarkowanie i wyłącznie zimą- najlepiej w styczniu, kiedy soki w drzewku jeszcze nie ruszą. Niestety przycinane żywopłoty brzozowe są słabo zagęszczone i nie wyglądają zbyt atrakcyjnie. Jeśli więc marzymy o brzozowym żywopłocie, wówczas warto wybrać niską krzewiastą odmianę na przykład Betula nana i posadzić ją w formie naturalnego nieciętego żywopłotu.
Brzoza to nie tylko piękne drzewo ozdobne. Gatunek ten był od wieków szeroko wykorzystywany w medycynie ludowej. Prozdrowotne właściwości ma niemal każda część brzozy- pączki, liście, kora, ale przede wszystkim sławny sok brzozowy, czyli oskoła, który pozyskuje się w marcu oraz kwietniu poprzez nawiercenie w drzewku niewielkiego otworu lub wbicie w niego patyka, albo rurki. Sok brzozowy jest bogaty w witaminy, kwasy organiczne, sole mineralne, aminokwasy, naturalne cukry. Ma on działanie moczopędne i oczyszczające organizm, a poza tym jest po prostu pyszny. Warto spróbować. Podobne właściwości mają również listki brzozy. Możemy więc zerwać ich trochę latem, wysuszyć i w jesienno- zimowe wieczory delektować się pyszną i zdrową herbatką z liści brzozy.
