Bluszcz pospolity (hedera helix) należy do rodziny araliowatych (Araliaceae) i jest jej jedynym przedstawicielem w Polsce. To zimozielone pnącze o gęstych liściach i długich pędach czepnych rośnie dziko na terenie całego kraju. Ze względu długowieczność, małe wymagania i dekoracyjny wygląd jest również chętnie uprawiane w ogrodach i parkach. Bluszcz wykorzystywany jest jako roślina pnąca, okrywowa i do pojemników.
Hedera bardzo dobrze sprawdza się do zakrywania fasad budynków. Puszczona po ogrodzeniu lub murze tworzy atrakcyjną zieloną ścianę. Warto pamiętać, że może powodować powstawanie mikropęknięć w tynkach. Ogrodnicy chętnie tworzą różnego rodzaju aranżacje z bluszczem. Ciekawie wygląda, kiedy pnie się po drzewach, pergolach, trejażach i innych elementach architektury ogrodowej. Jako roślina okrywowa tworzy gęste kobierce drobnych błyszczących liści. Planując nasadzenia, warto pamiętać, że bluszcz jest rośliną ekspansywną. Pozostawiony bez kontroli ma tendencje do wypierania innych gatunków roślin.
Wymagania
Bluszcz pospolity znany jest ze swoich niewygórowanych wymagań. Nietrudno zapewnić roślinie właściwe warunki rozwoju, choć warto pamiętać, że istnieją pewne różnice pomiędzy poszczególnymi odmianami rośliny.
Światło
Hedera helix preferuje stanowiska półcieniste i umiarkowanie jasne, ale nie nasłonecznione. Więcej światła potrzebują odmiany o wielobarwnych liściach, zielone dobrze znoszą natomiast cień.
Gleba
Bluszcz jest tolerancyjny pod względem wymagań glebowych, ale najlepiej rośnie na glebach umiarkowanie wilgotnych o lekko zasadowym odczynie. Optymalne dla hedery pH to 5,5-6,5.
Mrozoodporność
Większość odmian jest odporna na mróz, choć nie jest to żelazną regułą i niektóre z nich wymagają okrycia na zimę. Hedera preferuje stanowiska osłonięte od wiatru. W przypadku roślin uprawianych w pojemnikach na balkonach i tarasach, zaleca się na zimę podłożyć pod donicę warstwę styropianu.
Kwitnienie i owocowanie
Roślina bluszcz pospolity kwitnie dopiero po około 8-10 latach, pod warunkiem że rośnie na w miarę słonecznym stanowisku w ciepłym regionie. Żółte kwiaty kupione są w kuliste kwiatostany i mają walory miododajne. Umiejscowione są na końcach pędów. Hedera kwitnie jesienią, a po przekwitnięciu tworzą się ciemne (odcienie od granatu po czerń) drobne kuliste owoce.
Podlewanie
Starsze rośliny, które rosną w ogrodach, bardzo dobrze radzą sobie same i nie potrzebują szczególnego nawadniania, o ile nie występuje duża susza. Podlewania wymaga bluszcz młody i uprawiany w donicach. Należy wtedy pamiętać o zapewnieniu roślinie umiarkowanego nawodnienia gleby.
Nawożenie
Bluszcz pospolity zazwyczaj radzi sobie bez nawożenia. Jeśli chcemy wspomóc roślinę, właściwy będzie na to okres wczesnej wiosny oraz czas od maja do lipca. Nawozimy uniwersalnym nawozem ogrodniczym lub nawozem do roślin zielonych.
Cięcie: do właściwego wzrostu roślina nie wymaga cięcia. Wykonujemy je wtedy, kiedy nadmiernie się rozrasta. Cięcie najlepiej przeprowadzać na wiosnę. Hedera bardzo dobrze je znosi.
Rozmnażanie
Więcej na temat przygotowania sadzonek pisaliśmy w tym artykule.
Choroby i zagrożenia uprawy
Bluszcz pospolity uznawany jest za gatunek odporny na choroby i szkodniki. Zdarza się, że roślina boryka się z bakteryjną plamistością liści albo antraknozą. Oba schorzenia objawiają się powstawaniem na liściach plam. W przypadku plamistości są one brązowe i nieregularne, z czasem ciemnieją. Antraknoza jest chorobą grzybową i powoduje powstawanie brązowych owalnych plam, w których po czasie widoczne stają się odgraniczone pierścienie. Coraz częściej spotyka się również plamistość pierścieniową bluszczu, w przebiegu której na liściach powstają wodniste w formie brązowe plamy z wyraźnymi skupiskami zarodników grzyba. Wszystkie te choroby skutkują zamieraniem liści i pędów i poza usuwaniem chorych części bluszczu wymagają zastosowania odpowiednich środków ochrony roślin. Ze szkodników hederę atakuje głównie mszyca bluszczowa, tarcznik oleandrowiec i przędziorek.
Liście bluszczu pospolitego cechują się dużą zmiennością kształtów i odcieni, co pozwoliło wyselekcjonować różne odmiany do uprawy ogrodowej.
Najpopularniejsze i najciekawsze odmiany
Arborescens
To odmiana krzaczasta, która nie posiada korzeni czepnych i dobrze sprawdzi się w niewielkich ogrodach. Ma ciemnozielone połyskujące liście o jajkowatym kształcie. Najlepiej służy jej zasadowa wilgotna gleba. Tworzy gęste skupiska i osiąga wysokość około 3 metrów.
Crispa
Dorasta do wysokości około 3 metrów. Ma charakterystyczne jasnozielone ozdobne liście. Ich brzegi są karbowane i dość mocno pozwijane. Jest bardzo dekoracyjny. Źle toleruje glebę suchą i kwaśną. Rośnie wolno i preferuje stanowiska półcieniste i umiarkowanie wilgotne podłoże.
Goldheart
Odmiana uznawana jest za jedną z najciekawszych z dostępnych na naszym rynku. Ma duże dwukolorowe liście o pięciu klapach i sercowatym kształcie. Przyrasta powoli, osiągając wysokość do około 4 metrów. Na środku ciemnozielonych lśniących liści występują złociste kontrastujące plamy. Goldheart nie ma pełnej odporności na mróz, polecany jest w związku z tym do uprawy raczej w zachodniej niż wschodniej części kraju. Nie ma dużych wymagań, ale najlepiej rośnie w półcieniu lub cieniu na glebach przepuszczalnych i próchniczych. Zimą źle znosi duże nasłonecznienie i ekspozycję na wiatr.
Teadrop
To odmiana o liściach, których kształt przypomina serce lub łezkę. Źle znosi zbyt ciemne stanowiska. Nie wymaga zabezpieczenia przed mrozem. Z powodu tendencji do rewersji, z czasem na pędach pojawiają się często liście odmiennego kształtu.
Thorndale
Jest to popularna odmiana bluszczu okrywowego. Liście są dość duże, ciemnozielone, skórzaste. Wyróżnia się na nich jasne użyłkowanie. Thorndale jest bardzo łatwy w uprawie. Dobrze przyrasta na prawie każdej glebie (z wyłączeniem gleb bardzo kwaśnych i bardzo suchych). Jest to odmiana mrozoodporna.
Professor Seneta
To polska odmiana bluszczu o mięsistych pięcioklapowych liściach w dużym rozmiarze (nawet do 12 cm średnicy). Liście mają kolor intensywnej zieleni i przebarwione są kremowymi zdobieniami, które tworzą na nich nieregularne kontrastowe wzory. Ma szybki przyrost a przy dobrej podporze osiąga około 20 metrów wysokości. Źle toleruje zupełny cień.
Sagittifolia
To stara angielska odmiana o bardzo ciekawym dekoracyjnym wyglądzie. Pnie się do wysokości około 10 metrów. Ma atrakcyjne wizualnie liście z głębokimi wcięciami. Blaszka liściowa jest charakterystycznie wydłużona, przez co bluszcz nazywany jest strzałkowym. Dobrze znosi duże zacienienie i niskie temperatury.
Hibernica
Ta popularna odmiana cechuje się szybkim jak na bluszcz przyrostem (nawet do metra rocznie) i docelowo osiąga do 20 metrów wysokości. Ma skórzaste liście w kolorze ciemnej zieleni. Kiepsko toleruje gleby suche gleby o kwaśnym odczynie. Dobrze rośnie na stanowiskach półcienistych i glebie o umiarkowanym stopniu wilgotności i zasadowym odczynie.
Parsley Crested
Liście są kształtem zbliżone do okrągłych i wykończone dekoracyjnymi marszczeniami. Mają jasnozielony odcień i są skórzaste. Odmiana dobrze znosi niewysokie mrozy, ale warto zapewnić jej okrycie na zimę.
Duckfoot
Odmiana charakteryzuje się małymi skórzastymi trójklapowymi liśćmi o średnicy około 3 cm i kształcie porównywanym do kaczej stopy (stąd zabawna nazwa). Rośnie powoli i docelowo dorasta do 2-3 metrów wysokości. Bez trudu się rozkrzewia. Preferuje stanowisko półcieniste i umiarkowanie wilgotne podłoże o zasadowym odczynie.
Białystok
To wyhodowana w północno-wschodniej Polsce rodzima odmiana. Dobrze się krzewi i dobrze radzi sobie w umiarkowane mrozy. Ma pięcioklapowe duże (do 12 cm średnicy) skórzaste liście o ciemnym kolorze i jasnozielonym unerwieniem. ‘Białystok’ wyróżnia się dużą odpornością na choroby bakteryjne. Przyrasta szybko jak na bluszcz (około 1 metr rocznie) i osiąga docelową wysokość około 20 metrów. Lubi stanowiska cieniste i półcieniste oraz umiarkowanie wilgotne podłoże.
Co jeszcze warto wiedzieć o hedera helix?
-
Wszystkie części bluszczu pospolitego są trujące dla człowieka. Sok może być drażniący dla skóry, dlatego przy cięciu warto wyposażyć się w rękawice ogrodowe. Nie wolno też dopuszczać do kontaktu soku z okiem.
-
Hedera helix wykorzystywana jest w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Bluszcz stosuje się jako składnik leków, które używane są do leczenia schorzeń pulmonologicznych. Do kosmetyków dodawany jest przede wszystkim z uwagi na działanie przeciwzapalne.
-
Bluszcz pospolity można z powodzeniem uprawiać w domu w donicach. Najlepiej zapewnić mu wtedy półcień i umiarkowanie wilgotne podłoże. W pomieszczeniach przyrasta około 40 cm rocznie i osiąga docelowo około 2 metrów. Można uprawiać go w formie zwisającej bądź zapewnić podporę (np. palik, stelaż).